Brak jajnika a ciąża – jakie szanse?

Czy nie mając jednego jajnika, mogę zajść w ciążę?

Z uwagi na funkcje jakie pełnią jajniki, te wątpliwości wydają się być zasadnymi. Czy jeden jajnik jest wystarczającym, by kobieta mogła skutecznie zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko? W jaki sposób właściwie dochodzi do konieczności usunięcia jednego z jajników? Co trzeba wiedzieć w takiej sytuacji, aby zwiększyć swoje szanse na poczęcie potomstwa? Brak jajnika a ciąża – jakie mamy na to szanse?

Czym są i jaką funkcję pełnią jajniki?

Jajniki to parzysty narząd znajdujący się w jamie otrzewnej kobiety, na tylnej powierzchni więzadeł szerokich macicy. Jajniki to także żeńskie narządy rozrodcze, które pełnią szereg niezwykle istotnych funkcji w organizmie kobiety. Najważniejszą z nich jest synteza żeńskich hormonów płciowych, a więc estrogenów, progesteronu, androgenów oraz relaksyny. Dodatkowo jajniki regulują przebieg cyklu miesięcznego, a dojrzewające w ich wnętrzu pęcherzyki Graafa produkując komórki jajowe odpowiadają za skuteczne zapłodnienie. Celem zobrazowania, jak ważną funkcję w organizmie kobiety pełnią jajniki, warto przyjrzeć się charakterystyce poszczególnych hormonów płciowych, które są przez nie wydzielane:

● estrogen – to hormon z grupy steroidowych, który bierze udział w kształtowaniu u kobiety drugo i trzeciorzędowych cech płciowych. Oprócz tego estrogeny przygotowują błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Biorą udział w regulowaniu cyklu miesięcznego, a dodatkowo mają znaczenie między innymi w kontekście kondycji skóry, włosów i paznokci;

● progesteron – szczególnie istotny w odniesieniu do kobiet, które planują ciążę. Jego podwyższony poziom w drugiej fazie cyklu miesięcznego zwiastuje bowiem owulację, a więc dni płodne, w czasie których istnieje największa szansa na zapłodnienie uwolnionej komórki jajowej. Dodatkowo, progesteron odpowiada za zagnieżdżenie się zarodka w macicy oraz za późniejszy, prawidłowy przebieg ciąży;

● androgeny – zazwyczaj kojarzy się je z hormonami odpowiadającymi za kształtowanie się cech typowo męskich, a więc choćby owłosienia czy niskiego głosu. Dodatkowo biorą one udział w spermatogenezie, a więc produkcji nasienia. Okazuje się jednak, że androgeny syntezowane są także w jajnikach, jednak ich obecność w organizmie kobiety powinna pozostawać na względnie stałym, niskim poziomie. W przeciwnym razie może dojść do zaburzeń w cyklu miesięcznym czy wystąpienia hirsutyzmu;

● relaksyna – choć jest to niezwykle ważny hormon dla organizmu kobiety, rzadko mówi się o nim w kontekście prawidłowego funkcjonowania jajników. Relaksyna odpowiada między innymi za regulowanie funkcji ciałka żółtego mającego udział w produkcji progesteronu. Co ciekawe, działanie relaksyny wpływa także na podtrzymanie laktacji u matki po narodzinach dziecka.

Jak widać, jajniki pełnią w organizmie kobiety wiele istotnych funkcji. Nie tylko tych związanych bezpośrednio z płodnością i rozmnażaniem, ale także z kształtowaniem się drugo i trzeciorzędowych cech płciowych. Zdarzają się niestety sytuacje, w których jeden jajnik musi przyjąć na siebie wszystkie wskazane wyżej funkcje. Na przykład, gdy drugi nie domaga lub ze względu na medyczne wskazania, należy go usunąć. W jakich przypadkach dochodzi do takich sytuacji?

Brak jajnika – jakie przyczyny?

Jajniki to parzysty narząd, który często pełni swoje funkcje naprzemiennie. Dzieje się tak niekiedy w procesie uwalniania komórki jajowej, choć nie jest to oczywiście regułą. Może się bowiem zdarzyć, że jeden z jajników jest bardziej aktywny i tylko on odpowiada za dojrzewanie i produkcję żeńskich komórek rozrodczych. Dzieje się tak również w przypadku, w którym drugi z jajników okazuje się być niewydolnym. Zaburzenia miesiączkowania, kłopoty z zajściem w ciążę, problemy z cerą, włosami, a także niedające się wyjaśnić przybieranie na wadze, to sygnały, że z jajnikami (bądź jednym z nich) może się dziać coś niepokojącego. Wówczas ewentualne problemy z płodnością mogą wynikać nie tyle z braku jajnika, co z pierwotnej lub wtórnej jego niewydolności.

Jedną z przyczyn, dla których może dojść do chirurgicznego usunięcia jednego z jajników z jamy otrzewnej pacjentki, jest pojawienie się w obrębie narządu torbieli. Jest to stan patologiczny, którego etiologia nie została nadal do końca ustalona. Niektórzy specjaliści podnoszą w tym kontekście znaczenie nieleczonych infekcji i predyspozycje genetyczne, inni upatrują przyczyn powstawania torbieli w zaburzeniach hormonalnych. Pewnym jest natomiast fakt, że jeżeli torbieli jest wiele, bądź istnieje duża szansa na zezłośliwienie tych zmian, konieczne może się okazać usunięcie jajnika, w obrębie którego występują. Kluczowa w tym kontekście jest także morfologia torbieli (niektóre leczy się jedynie farmakologicznie i obserwuje) oraz to, czy wielkość zmiany nie uciska okolicznych tkanek i narządów. Jeżeli drugi z jajników jest zdrowy, zazwyczaj nie ma problemów z zajściem w ciążę po usunięciu pierwszego.

Innym powodem, dla którego jeden z jajników może zostać zakwalifikowany do usunięcia, jest rak jajnika. Jest to jeden z najczęściej występujących nowotworów u kobiet w krajach rozwiniętych. Nazywany jest także “cichym zabójcą”, gdyż daje nieswoiste objawy utrudniające jego wykrycie. W łagodnych postaciach raka jajnika, zmiany usuwa się najczęściej laparoskopowo. Choć zwykle profilaktycznie lekarze decydują także o usunięciu całego jajnika objętego zmianą, to niekiedy w przypadku młodych kobiet stosuje się działanie zachowawcze w postaci ujęcia jedynie części tego narządu. Zwiększa się wówczas szanse pacjentki na zajście w ciążę. W przypadku złośliwych i rozległych zmian, zazwyczaj konieczne jest niestety usunięcie całego narządu rodnego wraz z węzłami chłonnymi, wyrostkiem robaczkowym oraz ewentualnymi ogniskami przerzutowymi.

Brak jajnika, a zajście w ciążę

Najczęstszą obawą występującą u kobiet, które postawiono przed koniecznością poddania się operacji usunięcia jajnika, jest lęk o możliwość późniejszego zajścia w ciążę. Wątpliwości te wynikają z faktu, iż to właśnie w jajnikach dojrzewają komórki jajowe niezbędne do uzyskania skutecznego zapłodnienia. Warto jednak w tym kontekście pamiętać, że jajniki jako narząd parzysty, niejako dzielą się swoimi funkcjami. Jeżeli zatem jeden z nich zostanie usunięty, to drugi nadal pracuje i z powodzeniem może nie tylko wydzielać niezbędne w aspekcie rozrodczym hormony, ale także produkować komórki jajowe. Może się oczywiście wówczas zdarzyć, że pacjentka będzie niekiedy przechodziła przez cykle bezowulacyjne, jednak skrupulatna obserwacja przez kobietę zachowań jej organizmu, powinna okazać się niezwykle pomocna w kontekście skutecznego zajścia w ciążę przy braku jajnika.

Zdarza się, że powodem, dla którego usunięcie jednego z jajników ma charakter obligatoryjny, jest choroba nowotworowa. Wówczas nawet przy założeniu leczenia zachowawczego, nie da się do końca zagwarantować braku wpływu takiej terapii na płodność pacjentki, szczególnie jeżeli konieczne okaże się przyjmowanie przez nią chemio lub radioterapii. W takiej sytuacji zaleca się leczenie w kierunku zachowania płodności – oncofertility. Polega ono najczęściej na pobraniu i zamrożeniu komórek jajowych bądź na zamrożeniu tkanki jajnikowej i ponownym jej wszczepieniu pacjentce po wyleczeniu nowotworu. Dodatkowo trzeba zwrócić uwagę na fakt, że uzyskanie przez kobietę świadomości o możliwości skutecznego zajścia w ciążę po przejściu przez terapię onkologiczną, daje większe szanse na powodzenie procesu leczenia.

Kolejne z wątpliwości, jakie ogarniają pacjentki zakwalifikowane do usunięcia jednego z jajników, dotyczą konieczności specjalnego postępowania po zabiegu celem zwiększenia szans na zajście w ciążę. W większości przypadków, jeżeli ujęcie jajnika nie wiązało się na przykład z chorobą nowotworową, drugi narząd w naturalny sposób przejmuje wszelkie niezbędne funkcje i żadne, dodatkowe wsparcie w postaci specjalnej diety, czy farmakoterapii nie jest konieczne. Warto jednak pamiętać, że jeżeli usunięcie jajnika wiązało się choćby z konsekwencjami takiej choroby, jak endometrioza, to problemy z zajściem w ciążę mogą wynikać bezpośrednio z tego schorzenia i nie być związane z brakiem jajnika. Wówczas konieczna jest oczywiście dalsza terapia w kierunku ewentualnego leczenia niepłodności.