Ciąża po 30. Jakie są szanse, a jakie ryzyko i zagrożenia?

Najpierw wykształcenie, dobra praca i stabilna sytuacja materialna, a dopiero później macierzyństwo. Przeciętny wiek polskiej matki na porodówce to 29,5 roku- według statystyk obejmujących wszystkie porody, a nie tylko ten pierwszy. Ten wynik plasuje nasz kraj poniżej europejskiej średniej. Najstarszymi matkami są mieszkanki Irlandii i Hiszpanii, które pierwsze dziecko rodzą w wieku 32. lat. Również Włoszki po raz pierwszy zostają mamami, gdy mają niespełna 32 lata.

Wzrasta też liczba matek z wyższym wykształceniem. Już 5 lat temu kobiety z dyplomem wyższej uczelni stanowiły 51,7% wszystkich mam w Polsce. Kobiety w pierwszej kolejności skupiają się na zdobyciu odpowiedniego wykształcenia, a później na rozwoju ścieżki zawodowej i osiągnięciu samodzielności.

Oczywiście, metryka to nie wszystko i sam wiek nie kwalifikuje przyszłej mamy do grupy wysokiego ryzyka. W końcu płodność jest sprawą indywidualną.

Wiele w jej przypadku zależy od trybu życia, ogólnego stanu zdrowia, czy też indywidualnych predyspozycji. Jeśli więc kobieta skończyła 30 lat, ale ma prawidłową masę ciała, jest aktywna fizycznie, zdrowo się odżywia i unika używek, to jej biologiczny stan może być taki sam, jak dwudziestopięcioletniej kobiety. W procesie oceny szans na szczęśliwe zajście w ciąże po 30. należy wziąć pod uwagę wiele innych czynników. W poszczególnych przypadkach mogą mieć wpływ na możliwość zajścia w ciążę i urodzenie zdrowego dziecka.

Decyzję o tzw. późnym macierzyństwie warto podejmować świadomie. Istotny jest fakt, że nasze zdolności rozrodcze z wiekiem maleją. Także nasz materiał genetyczny, którym dysponujemy, jest coraz gorszej jakości. W związku z tym ryzyko związane ze zdrowiem dziecka jest coraz większe.

Najlepszy – pod względem biologicznym – wiek na zajście w ciążę to czas między 20. a 30. rokiem życia. Jest to również okres największej płodności kobiety. Po 30 r.ż. szansa na poczęcie dziecka wynosi ok. 20%, po 35 r.ż. – 12%, a po 40 r.ż. już tylko do 7%. Oprócz wieku kobiety, znaczenie ma również to, ile lat ma przyszły tata. W przypadku mężczyzn, po 35. roku życia szansa na zapłodnienie partnerki wynosi od 25 do 28%, zaś po 40. r.ż. spada do 6-8%.

Duże znaczenie ma również gospodarka hormonalna, która w organizmie kobiety zmienia się z wiekiem. Już po 30. r.ż. organizm kobiety produkuje mniejsze ilości progesteronu, w związku z czym zmniejsza się także prawdopodobieństwo implantacji embrionu. Natomiast u kobiet po 35. r.ż. płodność zaczyna drastycznie spadać, ponieważ w tym czasie jajniki zaczynają przejawiać rzadszą skłonność do owulacji, a rezerwa jajnikowa systematycznie się zmniejsza.

Ten naturalny proces przebiega u każdej, nawet najzdrowszej kobiety. Ponadto, na obniżenie płodności wpływają dodatkowo schorzenia narządów płciowych, takie jak: endometrioza, mięśniaki, stany zapalne w obrębie miednicy mniejszej, zespół policystycznych jajników (PCOS), zaburzenia drożności jajowodów.

Trudności z poczęciem dziecka naturalnie zaczynają zwiększać się z wiekiem. Związane są przede wszystkim z jajeczkami i ich jakością. Sukcesywnie spada ona wraz z upływem lat. Kobiety rodzą się z określonym potencjałem reprodukcyjnym jajników, czyli tzw. rezerwą jajnikową. Według danych The American College of Obstetricians and Gynecologists, zmniejszanie się rezerwy jajnikowej rozpoczyna się u kobiet ok. 32. roku życia. Intensywne przyspieszenie następuje po ukończeniu przez nie 35-37 lat. Co warto podkreślić: w czasie całego życia kobiety, w jej organizmie dojrzewa jedynie ok. 400-500 komórek jajowych.

Stan zdrowia kobiety decydującej się na ciążę po trzydziestce ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowego rozwoju ciąży. Wraz z wiekiem, na sile przybierają również procesy degeneracyjne (w końcu oocyty mają mniej więcej tyle lat, ile ich właścicielka). Wynika z tego oczywiście gorsza jakość komórek jajowych. W konsekwencji prowadzi to do nieprawidłowości genetycznych powstałych z nich zarodków.

Szacuje się, że u kobiet: w wieku 25-30 lat ryzyko nieprawidłowości zarodków wynosi 25%. Z kolei w wieku 31-35 lat – 35%. Natomiast pomiędzy 35. a 37. rokiem życia – 45%. Finalnie, w wieku 38-40 lat jest to już 60% zarodków. Większość takich zarodków nie zagnieżdża się jednak w macicy lub dochodzi do samoistnego zakończenia ciąży, czyli poronienia. Nieprawidłowości w materiale genetycznym zarodka są przyczyną ponad 60% przypadków poronień.

Nie tylko pogorszenie jakości komórek jajowych, czy większe ryzyko poronienia to zagrożenia towarzyszące późnej ciąży. Warto pamiętać również o tym, że u niektórych kobiet pojawia się także nadciśnienie indukowane ciążą – miej to na uwadze szczególnie w przypadku, gdy masz poważną wadę wzroku. Poza nadciśnieniem istnieje zwiększone ryzyko cukrzycy ciążowej. Wzrasta też ryzyko poronienia oraz porodu przedwczesnego.

Jeśli masz 30 lat i planujesz zajście w ciążę, istnieje kilka podstawowych badań laboratoryjnych, które mogą być zalecane w celu oceny twojego zdrowia ogólnego i przygotowania się do ciąży. Pamiętaj, że konkretne badania mogą różnić się w zależności od twojej historii medycznej i czynników ryzyka. Skonsultuj się z lekarzem lub położnikiem/ginekologiem, aby dostosować plan badań do swojej sytuacji. Oto podstawowe badania, które mogą być zalecane:

1. Badania krwi:
   • Morfologia krwi – ocenia ogólny stan zdrowia i poziomy czerwonych i białych krwinek.
   • Grupa krwi i czynnik Rh – ważne w przypadku ewentualnych transfuzji krwi.
   • Poziom glukozy – aby wykluczyć cukrzycę lub predyspozycje do niej.
   • Poziom żelaza – w celu oceny ryzyka niedokrwistości.
   • Witamina D – jej niedobór może wpłynąć na zdrowie i rozwój dziecka.
   • Kwas foliowy – suplementacja kwasem foliowym jest zalecana przed zajściem w ciążę, aby zapobiec wadom cewy nerwowej u rozwijającego się płodu.
   • Witamina B12 – jej niedobór może być szkodliwy dla zdrowia matki i dziecka.
2. Badanie tarczycy – ocena funkcji tarczycy, wykonanie USG i badania hormonów: TSH, T3 i T4; dodatkowo badanie przeciwciał anty-TPO (przeciwciała anty-peroksydazy tarczycowej) – pomocne w wykrywaniu autoimmunologicznych chorób tarczycy.
3. Badania infekcyjne:
   • Badanie na obecność wirusa HIV.
   • Badanie na kiłę (syfilis).
   • Badanie na toksoplazmozę (zwłaszcza jeśli masz kontakt z kotami lub niebezpiecznymi dla ciąży czynnikami).
   • Badania na obecność wirusa zapalenia wątroby B i C – aby wykluczyć obecność tych wirusów, które mogą być przenoszone z matki na dziecko.
   • Badanie w kierunku cytomegalii.
   • Badanie na obecność różnych infekcji układu moczowo-płciowego, takie jak chlamydia czy rzeżączka.
   • Test na obecność wirusa różyczki.
4. Badania ginekologiczne: cytologia, USG narządu rodnego i piersi.
5. Badania genetyczne

Pamiętaj, że to tylko ogólne wytyczne. Zakres badań może różnić się w zależności od Twojego stanu zdrowia, historii medycznej i ewentualnych czynników ryzyka. Najlepiej jest skonsultować się z lekarzem, który przeprowadzi pełną ocenę i zaleci odpowiednie badania laboratoryjne w Twoim przypadku.

Para, która decyduje się na tzw. późne rodzicielstwo, powinna podejmować decyzję świadomie, mając na uwadze określone ryzyko. Wiąże się ono z zajściem w ciążę, jej przebiegiem i wpływem jakości komórek rozrodczych na zdrowie dziecka.

Bez względu na wiek kobiety, najwięcej poronień odnotowuje się w pierwszym trymestrze ciąży (ponad 10% zdiagnozowanych ciąż kończy się w tym czasie ich utratą). Przy czym, ryzyko poronienia u kobiet, które przekroczyły dopiero 30. r.ż., wynosi ok. 11,7%, dwukrotnie wyższe jest ono natomiast u pań w wieku 35-39 lat (wynosi 20%). Zagrożenie utraty ciąży wzrasta ze względu na obniżający się poziom hormonów (progesteronu i estrogenu), które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi ciąży.

Najczęściej występującą wadą chromosomalną jest zespół Downa (czyli Trisomia 21), objawiający się opóźnieniem umysłowym i wadami fizycznymi. Ryzyko jego wystąpienia u 25-latki wynosi 1 do 1250, podczas gdy u 35-latki jest to już 1 do 400. Jednak warto podkreślić, że pod tym względem statystyki dla kobiet, które dopiero przekroczyły 30-stkę, są po ich stronie. Ponieważ ok. 96% mam w tym wieku, rodzi zdrowe dzieci, u pozostałych 4% wady w połowie są pomyślnie korygowane i nie wpływają później na jakość życia dziecka, zaś zaburzenia chromosomowe stanowią zaledwie około 0,6% wad wrodzonych. Na zagrożenie wystąpienia wady genetycznej u dziecka ma wpływ nie tylko wiek matki, ale również wiek ojca dziecka.

U kobiet, które zachodzą w ciążę po ukończeniu 30. r.ż., występuje ponad dwukrotnie wyższe (niż o 20-letnich ciężarnych) ryzyko pojawienia się komplikacji ciążowych takich, jak cukrzyca ciążowa, czy nadciśnienie tętnicze. Po 30. statystycznie częściej ciąża jest rozwiązywana również drogą cięcia cesarskiego.

Z przeprowadzonych badań wynika, że u kobiet rodzących w późniejszym wieku, częstsze występowanie ciąż mnogich może stanowić swoiste „ubezpieczenie” ewolucyjne, które zrekompensować ma słabszą płodność i wyższe ryzyko utraty ciąży.

U kobiet po 30. stosunkowo częstym powikłaniem jest występowanie łożyska przodującego. Oznacza to, że łożysko jest nieprawidłowo ułożone i styka się z ujściem szyjki macicy lub zasłania je w mniejszym, lub większym stopniu. Po 35. r.ż. wystąpienie tego typu komplikacji jest niemal dwa razy wyższe i może powodować w trakcie porodu obfite krwawienie, które stanowi zagrożenie dla matki i dziecka.

Za poród przedwczesny uważa się urodzenie dziecka przed 37 tygodniem ciąży. Światowa Organizacja Zdrowia wyróżnia bardzo skrajne wcześniactwo, czyli dzieci urodzone między 22. a 28. tygodniem ciąży, oprócz tego skrajne wcześniactwo, do którego zalicza dzieci urodzone pomiędzy 28. a 32. tygodniem ciąży. WHO w tejże klasyfikacji odnotowuje też późne wcześniactwo, czyli maluchy urodzone między 32. a 37. tygodniem ciąży. Dzieci urodzone przedwcześnie, statystycznie częściej narażone są na wystąpienie przewlekłych chorób płuc, ślepotę, głuchotę i inne zaburzenia rozwojowe.

Po 30. roku życia narodzenie zdrowego dziecka często jest jak najbardziej możliwe i nie wiąże się z poważnymi trudnościami. Już na etapie planowania potomstwa, warto jednak zdecydować się na wizytę prekoncepcyjną i konsultację ze specjalistą, który pomoże odpowiednio przygotować się do ciąży, poinformuje o badaniach, które warto wykonać i krokach, które warto podjąć, aby w możliwie najlepszy sposób przygotować się na czas ciąży i zadbać o zdrowie przyszłego dziecka.

1. VAN KATWIJK, Cornelis; PEETERS, Louis LH. Clinical aspects of pregnancy after the age of 35 years: a review of the literature. Human reproduction update, 1998, 4.2: 185-194
2. MILMAN, Nils, et al. Iron status in pregnant women and women of reproductive age in Europe. The American journal of clinical nutrition, 2017, 106.suppl_6: 1655S-1662S
3. FRICK, Alexander P. Advanced maternal age and adverse pregnancy outcomes. Best practice & research Clinical obstetrics & gynaecology, 2021, 70: 92-100
4. GERONIMUS, Arline T.; KORENMAN, Sanders; HILLEMEIER, Marianne M. Does young maternal age adversely affect child development? Evidence from cousin comparisons in the United States. Population and Development Review, 1994, 585-609
5. PEIPERT, Jeffrey F.; BRACKEN, Michael B. Maternal age: an independent risk factor for cesarean delivery. Obstetrics and gynecology, 1993, 81.2: 200-205