Jakie badania w 3 trymestrze ciąży?

Utrzymanie kontroli nad prawidłowym przebiegiem ciąży aż do ostatnich jej dni może bowiem uchronić przyszłą mamę przed takimi schorzeniami, jak nadciśnienie, czy rzucawka, a także przed konsekwencjami przedwczesnego porodu. Jakie badania w 3 trymestrze ciąży należy wykonać?

Badania kontrolne w 3 trymestrze – dlaczego?

Ostatnie trzy miesiące ciąży to czas, w którym dziecko posiada już ukształtowane wszystkie narządy i struktury organizmu, a do przyjścia na świat będzie je tylko doskonalić, a także przybierać na wadze. Nie oznacza to bynajmniej, że badania, którym powinna się poddać w trzecim trymestrze ciąży kobieta, mają za zadanie kontrolować jedynie jej stan zdrowia. Każde zaburzenie dotykające przyszłą matkę, dotyka także w mniejszym lub większym stopniu jej nienarodzone jeszcze dziecko. Dodatkowo, trzeci trymestr ciąży to okres, w którym wizyty u lekarza prowadzącego mają niezwykle istotne znaczenie w kontekście zdrowia psychicznego przyszłej matki, łagodzenia stresu przedporodowego i merytorycznego przygotowania jej do tego momentu. Lekarz w porozumieniu z pacjentką ustala wszelkie ważne kwestie dotyczące planu porodu, co pozwala kobiecie zredukować związany z tym niepokój.

Najczęstszymi dolegliwościami, które mogą się pojawić w trzecim trymestrze ciąży, a których wykrycie gwarantują regularne badania, są nadciśnienie, rzucawka lub stan przedrzucawkowy, zapalenie żył głębokich, a także infekcje dróg rodnych. Mogą one prowadzić do nieplanowanego pęknięcia pęcherza płodowego, a w konsekwencji do przedwczesnego porodu. Badania w 3 trymestrze ciąży mają także na celu kontrolę nad prawidłowym przybieraniem wagi przez dziecko, jego ułożeniem w macicy i ewentualnymi stanami zagrażającymi jego życiu (np. owinięcie szyi pępowiną). Trzeba bowiem pamiętać, że tuż przed porodem dziecko ma coraz mniej miejsca w macicy, co może skutkować niebezpiecznymi dla niego konsekwencjami.

Badania ginekologiczne w 3 trymestrze – jakie?

Pomiędzy 27 a 39 tygodniem ciąży kobieta powinna zgłosić się do swojego lekarza prowadzącego przynajmniej raz w każdym miesiącu. Jeżeli jednak data planowanego rozwiązania już minęła i ciąża trwa już ponad 40 tygodni zaleca się, aby pacjentka pozostawała w stałym kontakcie z lekarzem, gdyż konieczna jest wówczas kontrola stanu łożyska oraz kilkukrotne (w zależności od sytuacji) przeprowadzenie badania KTG. Przez okres trzeciego trymestru, a więc pomiędzy 27 a 39 tygodniem ciąży wykonywany jest natomiast u pacjentki zestaw podstawowych badań:

• badanie ginekologiczne mające na celu kontrolę ułożenia płodu, ocenę stanu szyjki macicy (czy nie uległa ona nadmiernemu skróceniu), analizę wydzieliny pochwowej – 27-32 tydzień ciąży;
• badanie czynności pracy serca płodu za pomocą urządzenia UDT (detektor tętna płodu) – 27-32 tydzień ciąży;
• cytologia, jeżeli nie została wykonana wcześniej – 27-32 tydzień ciąży;
• badanie ciśnienia oraz ważenie kobiety celem skontrolowania ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego oraz wykrycia skoków wagi wykraczających poza normę – podczas każdej wizyty;
• ocena ruchów płodu – 33-37 tydzień ciąży;
• badanie wymiarów miednicy celem ustalenia, czy poród naturalny będzie mógł się odbyć bez komplikacji w tym zakresie – 33-37 tydzień ciąży;
• badanie piersi pacjentki pod kątem wystąpienia ewentualnych patologicznych zmian w ich strukturze bądź innych nieprawidłowości – 33-37 tydzień ciąży;
• wywiad lekarski celem oceny ryzyka wystąpienia u przyszłej mamy depresji poporodowej – 33-37 tydzień ciąży;
• posiew w kierunku paciorkowców B-hemolizujących z przedsionka pochwy i odbytu – 33-37 tydzień ciąży.

Ocena czynników ryzyka w kierunku pojawienia się u ciężarnej zaburzeń depresyjnych związanych ze zbliżającym się porodem, jest stosunkowo nowym zaleceniem Ministerstwa Zdrowia, ale jak się okazuje, niezwykle istotnym. Na depresję poporodową cierpi w Polsce od 10 do 20% matek rocznie. Już ten odsetek stanowi ogromną liczbę kobiet, które potrzebują w tym okresie fachowej opieki i wsparcia. Obniżonego nastroju, a więc tak zwanego “baby blues”, który może przerodzić się w poważniejsze zaburzenie, doświadcza natomiast od 50 do nawet 80% młodych matek. Są to zatrważające dane, tym bardziej, że depresja poporodowa wciąż stanowi temat tabu, gdyż społeczeństwo kreuje wręcz konieczność wykazywania świetnego nastroju tuż po narodzinach dziecka. Jak wynika z przytoczonych danych, fachowa opieka lekarska wspierająca psychikę kobiety w ostatnich miesiącach ciąży, jest niezwykle istotna.

Badania USG w trzecim trymestrze

Jednym z najważniejszych badań prenatalnych wykonywanych w trzecim trymestrze ciąży jest badanie USG (ultrasonograficzne). Przeprowadza się je zazwyczaj pomiędzy 28 a 32 tygodniem ciąży. Ma ono na celu kontrolę stanu ułożenia płodu oraz ponowną, szczegółową analizę budowy jego ciała. Dodatkowo, badanie USG w trzecim trymestrze zwrócone jest w kierunku oceny stanu i lokalizacji łożyska, a także ilości płynu owodniowego (AFI). Są to parametry niezwykle istotne w kontekście zbliżającego się porodu. Podczas przeprowadzania badania lekarz ocenia także tempo wzrostu dziecka, choć trzeba mieć na uwadze, że na tym etapie ciąży niemożliwe jest podanie “wielkości” płodu, a jedynie oszacowanie jego masy. Do oceny poszczególnych wymiarów dziecka lekarz używa siatki centylowej, która pozwala mu przeanalizować wzrost poszczególnych struktur ciała:

• wymiar dwuciemieniowy główki płodu – BPD;
• obwód główki – HC;
• wymiar poprzeczny móżdżku – TCD;
• długość kości udowej (FL) i kości ramiennej płodu (HL);
• obwód brzucha płodu – AC.

Badanie USG w trzecim trymestrze ciąży ma za zadanie ocenę ułożenia płodu w jamie macicy. W ostatnich tygodniach ciąży dziecko powinno zacząć układać się główką w stronę kanału rodnego. Jeżeli na etapie przeprowadzania badania (28-32 tydzień ciąży), płód pozostaje w dotychczasowym położeniu nie jest to jeszcze powód do niepokoju, gdyż niektóre dzieci obracają się we właściwym kierunku dopiero na kilkanaście dni przed samym porodem. Jeżeli jednak do tego nie dojdzie, konieczne może się okazać wykonanie cesarskiego cięcia (choć oczywiście nie zawsze). Kolejne badanie USG w trakcie trwania trzeciego trymestru, powinno się wykonać wraz z badaniem KTG po 40 tygodniu ciąży, kiedy data spodziewanego porodu minęła.

Badania krwi w 3 trymestrze ciąży

Jednymi z najważniejszych badań wykonywanych w przebiegu całej ciąży są analizy krwi. Pozwalają one bowiem na wykrycie wielu nieprawidłowości i schorzeń, które mogłyby zagrozić zdrowiu, a nawet życiu matki i dziecka. W trzecim trymestrze ciąży lekarz prowadzący zleca zazwyczaj wykonanie następujących badań z krwi:

• morfologia krwi – w każdym miesiącu trzeciego trymestru;
• jeżeli matka posiada ujemny czynnik Rh – badanie pod kątem przeciwciał odpornościowych (anty Rh) do antygenów czerwonych krwinek – 27-32 tydzień ciąży;
• badanie antygenu HBs, który wskazuje na zakażenie wirusem HBV powodującego wirusowe zapalenie wątroby typu B – 33-37 tydzień ciąży;
• jeżeli kobieta ciężarna jest szczególnie narażona na wystąpienie u niej kiły i wirusowego zapalenia typu C, dodatkowo wykonuje się kolejne badanie VDRL oraz w kierunku przeciwciał anty-HCV – 33-37 tydzień ciąży.

Badania krwi w 3 trymestrze ciąży pozwalają w porę zareagować na przykład na pojawienie się wskazania do zaaplikowania przyszłej matce immunoglobuliny anty-D. Dzieje się tak, jeżeli wynik badania pod kątem przeciwciał anty-D okaże się niebezpieczny dla dziecka. Dodatkowo, w przypadku otrzymania dodatniego wyniku w badaniu antygenu HBs, noworodek będzie musiał przyjąć immunoglobulinę celem uniknięcia zakażenia w trakcie porodu.

Badania moczu w trzecim trymestrze

W każdym miesiącu trzeciego trymestru ciąży konieczne jest wykonanie ogólnego badania moczu. Ostatnią analizę trzeba wykonać tuż przed samym porodem, a więc pomiędzy 38 a 39 tygodniem ciąży. Jest to niezwykle ważne, gdyż badanie moczu pomaga wykryć choćby infekcję dróg rodnych, będące jedną z najczęstszych przyczyn przedwczesnego porodu. Analiza moczu ukierunkowana jest na obecność:

• białka, które może świadczyć o rozwijającym się nadciśnieniu wywołanym przez ciążę;
• cukru, który wskazuje na postępującą cukrzycę ciążową.

Z powyższych względów ogólne badanie moczu powinno zostać powtórzone podczas każdej wizyty lekarskiej w trzecim trymestrze ciąży. Rozwój infekcji dróg rodnych, bądź pojawienie się w moczu białka lub cukru mogą mieć charakter nagły i dynamiczny, co sprawia, że powinny pozostawać pod stałą kontrolą lekarza.

Dodatkowe badania – jakie?

Ciekawym może się wydać fakt, że trzecie badanie USG, które przeprowadza się zazwyczaj w 30 tygodniu ciąży, nie jest refundowane przez NFZ, a co za tym idzie ma charakter badania dodatkowego, a nie obowiązkowego. Tym niemniej Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, jak również większość specjalistów zdecydowanie zaleca wykonanie tego badania w trzecim trymestrze ciąży. To właśnie wówczas określa się bowiem szacunkową wagę płodu, co może mieć bardzo duże znaczenie w trakcie porodu. Dodatkowo, wiele wad rozwojowych lub innych schorzeń manifestuje się u dziecka właśnie od 27 tygodnia ciąży. Nie należy zatem pomijać w tym okresie trzeciego badania prenatalnego USG.

Zapraszamy również do pozostałych artykułów:

• Jakie badania w pierwszym trymestrze ciąży?
• Jakie badania w 2 trymestrze ciąży?