Cykl menstruacyjny bez owulacji – objawy, przyczyny i metody leczenia

Co to jest cykl menstruacyjny?

Aby lepiej zrozumieć, czym jest cykl bezowulacyjny, warto przypomnieć sobie informacje na temat samego cyklu miesiączkowego. Cykl miesiączkowy, nazywany jest też cyklem menstruacyjnym lub owulacyjnym. Są to regularnie powtarzające się zmiany zachodzące w organizmie kobiety. Jaki jest ich finalny efekt? Oczywiście możliwość zajścia w ciążę i urodzenia dziecka. Długość każdego cyklu menstruacyjnego liczona jest od pierwszego dnia krwawienia, do ostatniego dnia przed następną miesiączką.

Cztery fazy cyklu menstruacyjnego

Faza 1 – menstruacja

Przyjęło się, że początkiem cyklu jest menstruacja, ponieważ jest to objaw, którego początek najłatwiej rozpoznać. Menstruacja trwa ok. 4-5 dni, a w wyniku tego zjawiska ma miejsce złuszczenie błony śluzowej macicy, czyli endometrium. Częstym objawem, który towarzyszy menstruacji jest dokuczliwy ból podbrzusza.

Faza 2 – folikularna

Trwa ok. 9 dni. Podczas fazy folikularnej dochodzi do intensywnego wzrostu błony śluzowej macicy. Jednocześnie ma miejsce wzrost pęcherzyków Graffa – pod wpływem hormonu folikulotropowego FSH. Pęcherzyk Graffa jest pęcherzykiem jajowym w ostatniej fazie rozwoju. Gdy osiąga dojrzałość, wówczas pęka i wypuszcza komórkę jajową, która jest gotowa do zapłodnienia.

Faza 3 – owulacja (inaczej jajeczkowanie)

Owulacja polega na uwolnieniu komórki jajowej z pęcherzyka Graffa. Jest ona szybko wychwytywana przez jajowód. Jest to miejsce, w którym komórka dochodzi do zapłodnienia. Co, jeśli w 24 godziny plemnik nie dotrze do komórki jajowej? Nie dojdzie wtedy do zapłodnienia i komórka jajowa obumrze.

Faza 4 – lutealna

Faza lutealna jest najdłuższą fazą cyklu i trwa ok. 14 dni. Podczas fazy lutealnej ciało kobiety przygotowuje się na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Po jajeczkowaniu bowiem, pod wpływem działania hormonów , pozostałość pęcherzyka Graafa przekształca się w tzw. ciałko żółte. Wydziela ono progesteron, który odgrywa kluczową rolę w przygotowaniu błony śluzowej macicy (endometrium) do przyjęcia zarodka. Ciałko żółte odpowiada również za zmiany zachodzące w szyjce macicy. . Jeśli do zapłodnienia nie dojdzie, ciałko żółte zanika, a błona sluzowa znów zaczyna się złuszczać (pojawia się kolejna miesiączka).

Jak ważna jest owulacja dla całego cyklu menstruacyjnego?

Można więc powiedzieć, że owulacja to jeden z najważniejszych punktów całego cyklu miesiączkowego. Podczas niego para ma największe szanse na poczęcie dziecka. To właśnie wtedy dochodzi do uwolnienia z jajnika gotowej do zapłodnienia komórki jajowej (oocytu). Owulacja zwykle występuje na około 12-16 dni przed spodziewaną miesiączką. Najczęściej nie daje żadnych odczuwalnych objawów. Czasami jednak może wystąpić ból po prawej lub lewej stronie podbrzusza. W tym czasie zaobserwować można natomiast zmianę w temperaturze ciała! W przededniu owulacji następuje jej nieznaczny spadek, po owulacji zaś, jest ona nieznacznie podwyższona. Zmienia się również wygląd śluzu szyjkowego, który staje się rzadki, bardziej ciągnący i przezroczysty.

Brak owulacji w cyklu menstruacyjnym – jakie są tego przyczyny?

Skoro zatem kulminacyjnym momentem cyklu miesiączkowego jest owulacja, to w przypadku cyklu bezowulacyjnego, nie dochodzi do jajeczkowania. Po prostu nie dochodzi do wydostania się dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka Graafa. Często jednak w terminie spodziewanej miesiączki lub po jej upływie, pojawia się normalne krwawienie. Z tego powodu wiele kobiet nawet nie zdaje sobie sprawy z wystąpienia tego zaburzenia. Cykl bezowulacyjny może pojawić się w każdym wieku, najczęściej występuje jednak w pierwszych latach dojrzewania oraz w okresie tzw. premenopauzy, Jest to etap poprzedzający przekwitanie. Doświadczają go także kobiety po porodzie, u których sytuacja ta powinna się po pewnym czasie unormować. Brak owulacji w tych przypadkach jest całkowicie normalny i nie powinien stanowić powodu do niepokoju.

Natomiast brak owulacji u pozostałych kobiet w wieku rozrodczym, występuje z reguły w przebiegu konkretnych schorzeń. Wśród najczęstszych przyczyn cyklu bezowulacyjnego wymienia się:

• zaburzenia funkcji jajników, w tym zespół policystycznych jajników (PCOS), torbiele, włókniaki, zapalenie przydatków, czy zmiany nowotworowe i interwencje chirurgiczne w ich obrębie
• choroby tarczycy (np. niedoczynność tarczycy)
• hiperprolaktynemię, czyli nadmiar hormonu prolaktyny produkowanego przez przysadkę, który może wywołać dysfunkcję gonad i w konsekwencji zanik miesiączki
• nadmierną produkcję androgenów (męskich hormonów płciowych) prowadzącą do spadku poziomu żeńskich hormonów płciowych, czyli hiperandrogenizm, który cechuje się osłabieniem cech typowych dla dojrzałych, miesiączkujących kobiet. Jednocześnie dochodzi do narastania maskulanizacji, która charakteryzuje się nadmiernym owłosieniem ciała, zmianami skórnymi z łojotokiem czy łysieniem typu męskiego. Objawom typ towarzyszą zmiany metaboliczne.
• źle zbilansowaną dietę, która może prowadzić zarówno do nadwagi lub otyłości, jak i niedowagi czy anoreksji
• intensywny wysiłek fizyczny
• przyjmowanie niektórych leków
• schorzenia w obszarze przysadki mózgowej (niedoczynność, stany zapalne, guzy)
• przewlekły stres, zaburzenia nerwicowe i depresję

Jak rozpoznać cykl menstruacyjny bez owulacji? Jakie są jego objawy?

Cykle bezowulacyjne występujące w okresie dojrzewania, menopauzy lub do kilku miesięcy po porodzie, nie muszą stanowić powodu do niepokoju. Jednak w innych przypadkach mogą być objawem konkretnych schorzeń i wymagają diagnostyki. Szacuje się, że problem menstruacji pozbawionej owulacji dotyka nawet 60 proc. kobiet w wieku rozrodczym. Cykle bezowulacyjne mogą występować sporadycznie u kobiet, które ukończyły 25 r. ż., a u kobiet, które ukończyły 35 r. ż. mogą pojawiać się już regularnie. W wyniku tego utrudnia to samo zajście w ciążę. Kiedy starania o dziecko przedłuża się i nie prowadzi do ciąży, kobiety dostrzegają problem i zgłaszają się do specjalisty. Jakie objawy mogą wskazywać na to, że mamy do czynienia z zaburzonym cyklem menstruacji:

• brak zmiany konsystencji, gęstości i koloru śluzu, przez cały czas jest on gęsty i mętny
• brak bólu owulacyjnego (np. w podbrzuszu)
• stała temperatura ciała (podczas owulacji jest ona podwyższoną o około 0,5 stopnia Celsjusza)
• brak większej ochoty na seks (zwykle libido rośnie w okolicach owulacji)
• nieregularne cykle owulacyjne (zwykle są one krótsze i trwają ok. 21-24 dni lub dłuższe, trwające ok. 35 dni)

Rozpoznanie objawów, które mogą wskazywać na występowanie cyklów bezowulacyjnych, nie jest najłatwiejsze. Jeśli natomiast którykolwiek z symptomów pojawia się u kobiety, najlepszym rozwiązaniem będzie konsultacja ze specjalistą. Będzie on w stanie rozwiać, bądź potwierdzić wątpliwości w tym zakresie.

Jak leczyć cykl menstruacyjny bez owulacji?

Cykl menstruacyjny pozbawiony owulacji może naturalnie różnić się u poszczególnych kobiet. Pierwszym krokiem do ustalenia przyczyny problemów z zajściem w ciążę może być wykonanie testu owulacyjnego. Pozwala on na sprawdzenie poziomu lutropiny (LH) w moczu. Jest to hormon, który wywołuje owulację. Kiedy jego poziom jest najwyższy, dochodzi do pęknięcia pęcherzyka i uwolnienia dojrzałej komórki jajowej. Test wskaże, na jakim poziomie jest hormon LH w organizmie kobiety, przez co będzie można „przewidzieć”, czy wystąpi jajeczkowanie. Test owulacyjny nie odpowie jednak na pytanie, czy komórka jajowa rzeczywiście została uwolniona i do owulacji doszło. Ponadto, w części przypadków, testy owulacyjne mogą dać wynik fałszywie dodatni. Występuje to w sytuacji, kiedy ich działanie zostanie zaburzone ze względu na przyjmowanie niektórych leków, albo przez występowanie zaburzeń hormonalnych.

Ze względu na to, że cykl menstruacyjny bez owulacji może mieć różne przyczyny, aby ustalić genezę jego występowania u danej pacjentki, niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki. Dlatego też, w przypadku jakichkolwiek niepokojących dolegliwości, należy jak najszybciej zgłosić się do ginekologa. Zleci on niezbędne badania (ginekologiczne i hormonalne), które pozwolą wykluczyć lub potwierdzić schorzenia jajników czy problemy hormonalne. Stosownie do uzyskanych wyników wdrożony zostanie plan leczenia. W przypadku gdy przyczyną są:

• zmiany hormonalne – leczenie, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentki, będzie polegało na regulacji gospodarki hormonalnej; hormonoterapię stosuje się m.in. w przypadku zespołu policystycznych jajników (PCOS);
• zmiany organiczne w narządach rodnych kobiety – zdarzają się sytuacje, w których niezbędne może okazać się wykonanie zabiegu chirurgicznego w postaci laparoskopii (dotyczy to m.in. torbieli, włókniaków, czy guza jajnika);

Brak owulacji w cyklu menstruacyjnym, a ciąża

Nawet u zdrowych kobiet mogą zdarzać się cykle bezowulacyjne (ma to miejsce średnio 1-2 razy w ciągu roku). Jednak częstszy brak owulacji powinien stanowić podstawę do diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Warto wspomnieć, że u ok. 90 proc. pacjentek, dzięki właściwie dobranym lekom udaje się przywrócić owulację, dzięki której będą miały szansę na zajście w ciążę drogą naturalną. Jeśli natomiast leczenie nie przyniesie założonych rezultatów, wówczas konieczne może okazać się zastosowanie technik wspomaganego rozrodu .

Co istotne, czasem, aby owulacja się „unormowała”, wystarczy jedynie zmiana dotychczasowego trybu życia. Zadbanie o prawidłową masę ciała (co wpłynie na prawidłowy poziom żeńskich hormonów płciowych – estrogenów), zmiana nawyków żywieniowych i wyeliminowanie czynników stresogennych, mogą mieć zbawienne skutki dla owulacji.

Cykl bezowulacyjny, który zdarza się sporadycznie, nie jest oznaką choroby i nie wymaga wizyty u lekarza. Jednak w przypadku gdy owulacja występuje rzadko, to niezależnie od tego, czy kobieta stara się o dziecko, czy też nie – powinna zgłosić się do specjalisty. Każde odchylenie od normy podczas cyklu miesiączkowego może nie tylko utrudnić zajście w ciążę, ale i wiązać się z poważniejszymi zaburzeniami (np. endokrynologicznymi lub hormonalnymi), których nie należy bagatelizować.