Chleb powszedni embriologa, czyli kilka słów o nowych standardach oceny komórek i zarodków rekomendowanych przez Polskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) dla laboratoriów wspomaganego rozrodu.
Elementem codziennej pracy embriologów jest ocena rozwoju zarodków na poszczególnych etapach ich inkubacji. Dzięki temu możliwe jest podanie w metodzie in vitro najlepszych jakościowo zarodków, co bezpośrednio przekłada się na sukces procedury. Staranne wyselekcjonowanie najbardziej odpowiednich zarodków stanowi kluczowy element sukcesu w procedurze zapłodnienia in vitro.
Kryteria oceny biorą pod uwagę wielkość i kształt komórek wewnątrz zarodka, jak również stopnień fragmentacji (bezjądrowe struktury cytoplazmatyczne, powstające w procesie podziału komórkowego). Kompleksowa ocena przeprowadzana jest najczęściej w pierwszej, trzeciej i piątek dobie hodowli w godzinach porannych. Ma to na celu zminimalizowanie ingerencji zewnętrznej w warunki panujące w otoczeniu zarodków.
W zależności od doby hodowli oceniane są różne stadia rozwoju zarodka:
Ocena komórki jajowej jest przeprowadzana już momencie jej izolacji z płynów pęcherzykowych. Według nowych standardów rekomendowanych przez Polskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu i Embriologii została wprowadzona ocena kompleksu cumulus-oocyt (COC). Postulowana jest analiza w następującej formie:
COC- 1 : cumulus dobrej jakości, posiadający liczne komórki węzła promienistego, dobrze wykształcone i rozłożone regularnie. Z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, iż kompleksy zawierają dojrzałą komórkę jajową.
Szczegółowa i precyzyjna ocena komórek wykonywana jest po oczyszczeniu komórki z otaczającej jej warstwy ziarnistej (tzw. denudacji). Embriolog ocenia komórkę pod względem morfologicznym, a każdy parametr odbiegający od przeciętnej jest odnotowywany. Analizowana jest m.in. obecność wakuol, wielkość pierwszego ciałka kierunkowego.
Prawidłowa, dojrzała komórka jajowa (stadium MII)
W pierwszej dobie, po upływie ok. 17 godz. od wykonania procedury zapłodnienia embriolog ocenia jej efektywność obserwując markery zapłodnienia:
PN to skrót od nazwy pronucleus (przedjądrze), a cyfra oznacza ich ilość. Prawidłowo zapłodniona komórka jajowa powinna w pierwszej dobie posiadać dwa przedjądrza = 2PN
1PN
Dodatkowo najnowsze wytyczne uwzględniają również typ rozmieszczenia przedjądrzy:
Typ 1 –rozmieszczenie symetryczne 2PN
Typ 2- przedjądrza rozmieszczone niesymetryczne
Typ 3- przedjądrza z jednym lub brakiem ciałek prekursorowych
Podczas drugiego i trzeciego dnia hodowli analizowane są podziały komórkowe zarodka. Ocenie podlega liczba blastomerów i stopień fragmentacji. Ocena jest prowadzona adekwatnie do wielkości blastomeru.
Stopnie fragmentacji dzieli się na trzy grupy:
Jak to wygląda w praktyce? Dla przykładu:
zarodek | stara nomenklatura | nowa nomenklatura |
---|---|---|
2 blastomery | 2A | CI.2.1 |
2B | CI.2.2 | |
2C i 2D | CI.2.3 | |
4 blastomery | 4A | CI.4.1 |
4B | CI.4.2 | |
4C i 4D | CI.4.3 | |
6 blastomerów | 6A | CI.6.1 |
6B | CI.6.2 | |
6C i 6D | CI.6.3 | |
8 blastomerów | 8A | CI.8.1 |
8B | CI.8.2 | |
8C i 8D | CI.8.3 |
W 4. dobie zarodek winien osiągnąć stadium moruli (blastomery zaczynają kompaktować). Skala oceniająca jakość występujących zarodków jest trzystopniowa:
Prawidłowo rozwijające się zarodki w 5. i 6. dniu hodowli powinny osiągnąć stadium blastocysty. Ich ocena prowadzona jest według nomenklatury Gardnera (Gardner and Schoolcraft, 1999). Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii morfologia trofoektodermy i węzła zarodkowego została zastąpiona wartością liczbową (1 – odpowiednik klasy A, 2 – klasy B, 3 – klasy C).
zarodek | stara nomenklatura | nowa nomenklatura |
---|---|---|
blastocysta | 1AA | BI.1.1.1 |
1AB | BI.1.1.2 | |
1CC | BI.1.3.3 | |
2AA | BI.2.1.1 | |
2BA | BI.2.2.1 | |
2CB | BI.2.3.2 | |
3AC | BI.3.1.3 | |
3BB | BI.3.2.2 | |
3CC | BI.3.3.3 | |
4CA | BI.4.3.1 | |
4BA | BI.4.2.1 | |
4AC | BI.4.1.3 |
Bl.1.2.3
Bl.2.1.1
Bl.3.1.2
Bl.4.1.1
Bl.5.2.2
Zarodki TQ to zarodki wykazujące prawidłowe tempo rozwoju, których morfologia w 2., 3., 4. dniu hodowli dostała klasę 1. lub 2.
W 5. dobie zarodkiem TQ jest blastocysta na poziomie rozwojowym minimum 3 z dodatkową klasą trofoektodermy i węzła zarodkowego minumium 1 lub 2 (dawniej A lub B).
TQ- top quality (spełniający dobre kryteria morfologiczne).
Cl.8.1 w dobie 3.
Bl.4.1.2 w dobie 5.
NTQ- non- top quality ( non-top quality)
Cl.4.3 w dobie 2.
C l.12.2 w dobie 4.
Bl.2.3.3 w dobie 5.
Na koniec zarodek- smutas (prawidłowy zarodek w pierwszej dobie hodowli. Widoczne dwa przedjądrza).
Ocena blastocysty przez embriologa jest niezwykle istotnym etapem w procesie zapłodnienia in vitro. Zarodek powinien osiągnąć stadium blastocysty zazwyczaj około piątego lub szóstego dnia po zapłodnieniu. W tym stadium komórki ułożone są w charakterystyczny sposób, tworząc zarodkową strukturę zewnętrzną i wewnętrzną. Podczas oceny embriolog analizuje wiele kluczowych cech, takich jak stopień rozwinięcia blastocysty, równomierność podziału komórkowego, obecność pęcherzyka blastocysty, a także jakość zarodka i ewentualne obecność jakichkolwiek nieprawidłowości.
Ocena ta pozwala embriologowi na dokonanie selekcji najlepszych jakościowo blastocyst do transferu do macicy pacjentki. W ten sposób embriolog dąży do maksymalizacji szans na uzyskanie zdrowej ciąży, minimalizując jednocześnie ryzyko niepowodzenia implantacji lub ewentualnych powikłań.